เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ
(International Standard Book Number – ISBN)
(International Standard Book Number – ISBN)
เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (ISBN) เป็นรหัสเฉพาะกำหนดขึ้นเพื่อให้เป็นเอกลักษณ์ของหนังสือแต่ละชื่อเรื่อง โดยมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เป็นผู้กำหนดเลขให้แต่ละประเทศทั่วโลกและมอบหมายให้หน่วยงานในแต่ละประเทศเป็นผู้บริการเลข ISBN สำเร็จรูปให้กับสำนักพิมพ์ สำหรับประเทศไทยมอบให้สำนักหอสมุดแห่งชาติ เป็นผู้บริการเลข ISBN
โครงสร้างของระบบ ISBN :: เลข ISBN ประกอบด้วยตัวเลข 13 หลัก แบ่งเป็น 5 กลุ่ม โดยใช้เครื่องหมายขีด (-) แบ่งกลุ่มตัวเลข ดังนี้
ISBN 978 - 974 - 13 - 3479 - 6, ISBN 978 - 974 - 7912 - 89 - 9,
ส่วนที่ 1 รหัสบาร์โค้ด แสดงสินค้า/ผลิตภัณฑ์
ส่วนที่ 2 รหัสกลุ่มประเทศ (Group identifier) แบ่งตามประเทศหรือกลุ่มประเทศตามภูมิศาสตร์หรือกลุ่มประเทศตามภาษา
มี 1-5 หลัก เช่น 974 รหัสประเทศไทย
ส่วนที่ 3 รหัสสำนักพิมพ์ (Publisher prefix) มี 2-7 หลัก ขึ้นกับว่าสำนักพิมพ์นั้นพิมพ์หนังสือมากน้อยเพียงใด
ถ้าพิมพ์มากจะได้รหัสน้อยหลัก
ส่วนที่ 4 รหัสลำดับชื่อเรื่อง (Title number) มีกี่หลักขึ้นกับจำนวนรหัสกลุ่มและรหัสสำนักพิมพ์
ส่วนที่ 5 เลขตรวจสอบ (Check digit) ใช้ตรวจสอบว่าเลขที่ถูกป้อนเข้าไปในคอมพิวเตอร์นั้นถูกต้องหรือไม่ มี 1 หลัก (0-9)
หรือ X
ประโยชน์ของเลข ISBN ::
1. เพื่อความสะดวก ถูกต้อง รวดเร็ว ในการสั่งซื้อหนังสือ การยืมคืน การยืมระหว่างห้องสมุด การสืบค้น และแลกเปลี่ยนข้อมูล
2. เมื่อนำไปใช้ร่วมกับระบบบาร์โค้ด สามารถนำข้อมูลไปใช้บริหารสินค้า วางแผนการผลิต ควบคุมสินค้าคงคลัง
การขอรับเลข ISBN จากหอสมุดแห่งชาติ ::
สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์ หรือหน่วยงานราชการ ต้องกรอกรายละเอียดของหนังสือในแบบฟอร์มการขอเลข ISBN ได้ 4 วิธี
1. ทางจดหมาย ถึง ผู้อำนวยการสำนักหอสมุดแห่งชาติ
2. ทางโทรสาร ที่หมายเลข 0-2281-5450, 0-2628-5175
3. ทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ ที่ E-mail : isbn@nlt.go.th
4. ติดต่อขอรับด้วยตนเอง ที่กลุ่มงานคัดเลือกและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด
สิ่งพิมพ์ขอเลข ISBN ได้
ประเภทสิ่งตีพิมพ์ มีดังนี้ ::
1. หนังสือทั่วไป
2. สิ่งพิมพ์สื่อประสม (หนังสือ เทป หรือวิดีทัศน์)
3. แผนที่
4. สิ่งพิมพ์อักษรเบรลล์
ประเภทสิ่งไม่ตีพิมพ์ มีดังนี้ ::
1. สิ่งพิมพ์ในรูปวัสดุย่อส่วน
2. วิดีทัศน์
3. สิ่งพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์
4. ซอฟต์แวร์ด้านการศึกษา
สิ่งพิมพ์ที่ไม่ต้องขอเลข ISBN ::
1. สิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง เช่น วารสาร หนังสือพิมพ์
2. สิ่งพิมพ์อายุการใช้งานสั้น เช่น แผ่นพับ แผ่นโฆษณา
3. ปฏิทิน สมุดบันทึก เกมส์ต่าง ๆ
4. หลักสูตรการเรียนการสอนของสถานศึกษา
5. สมุดภาพระบายสี สมุดแบบฝึกหัด
6. บัตรอวยพร บัตรคำ
7. ผลงานทางวิชาการที่ขอปรับระดับในสถานศึกษาหรือหน่วยงานต่าง ๆ
8. รายงานการวิจัยของหน่วยงาน
9. สิ่งพิมพ์ฉบับสำเนาที่ไม่ได้จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์ หรือโรงพิมพ์
หลักการขอเลข ISBN ::
1. หนังสือที่ยังไม่เคยพิมพ์
2. ขอเลขใหม่เมื่อมีการปรับปรุงแก้ไขเพื่อจัดพิมพ์ครั้งใหม่ (edition) กรณีพิมพ์ซ้ำ เพิ่มเติม (reprint)
และไม่มีการเปลี่ยนแปลงเนื้อหาข้อมูล ไม่ต้องขอ
3. หนังสือชื่อเดียวกันแต่ต่างรูปแบบ เช่น ปกแข็ง ปกอ่อน
4. หนังสือหลายเล่มต่อกัน (Multi-volume)
การพิมพ์เลข ISBN พิมพ์ได้ 2 รูปแบบ ::
ISBN 978-974-13-3479-6
ตำแหน่งที่พิมพ์เลข ISBN ในตัวเล่มหนังสือ ::
- ปกหน้า
- หลังหน้าปกใน
- มุมล่างของปกหลัง
สถานที่ติดต่อ ::
กลุ่มงานคัดเลือกและและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด สำนักหอสมุดแห่งชาติ ถ. สามเสน ดุสิตกรุงเทพฯ 10300
โทรสาร : 0-2281-5450, 0-2628-5175 (ส่งข้อมูล)
โทรศัพท์ : 0-2282-3808-9 หรือ 0-2281-5212 หรือ 0-2281-5313 ต่อ 117 (โทร.สอบถามเลข ISBN)
เว็บไซต์ : www.nlt.go.th , E-mail : isbn@nlt.go.th
